Թեստ  12/17/2025

1․Ի՞նչ արդյունք է տալիս մեյոզի ավարտը։
ա) Երկու դիպլոիդ բջիջ
բ) Չորս հապլոիդ բջիջ 
գ) Մի հապլոիդ բջիջ
դ) Չորս դիպլոիդ բջիջ

2․Մեյոզի ո՞ր փուլում է տեղի ունենում  կռոսինգովը, որը ապահովում է ժառանգական տարբերակվածություն։
ա) Պրոֆազ I 
բ) Անաֆազ I
գ) Տելոֆազ II
դ) Մետաֆազ II

3․Ի՞նչ է տեղի ունենում Անաֆազ I-ում։
ա) Դուստր քրոմատիդները բաժանվում են
բ) Հոմոլոգ քրոմոսոմները) բաժանվում են 
գ) Թելոֆազում կորիզը կրկին ձևավորվում է
դ) Քրոմոսոմները վերադառնում են դիպլոիդ վիճակի

4․Մեյոզը տեղի է ունենում միայն
ա) Միտոտիկ բջիջներու
բ) Սոմատիկ բջիջներում
գ) Սերմնաբջիջ և ձվաբջիջ առաջացնող բջիջներում 
դ) Բակտերիալ բջիջներում

5․Մեյոզ II-ը ավելի շատ նման է…
ա) Միտոզին 

բ) Պրոֆազ I-ին

գ) Մետաֆազ I-ին
դ) Թելոֆազ I-ին


Առաջին ուսումնական շրջանի ամփոփում

  • Ի՞նչ է աղը: Ինչպե՞ս է այն սովորաբար առաջանում:

Աղը՝ քիմիայում, միացություն է, որը առաջանում է թթվի և հիմքի փոխազդեցության արդյունքում, երբ կատարվում է նեյտրալացում։

  • 2 Ի՞նչ է ատոմը:

Ատոմ, քիմիական տարրի հատկություններ ունեցող փոքրագույն մասնիկ։ Ցանկացած պինդ մարմին, հեղուկ, գազ կամ պլազմա կազմված է չեզոք կամ իոնացված ատոմներից։

  • Ո՞րն է ամենահայտնի աղը, որը մենք օգտագործում ենք ամեն օր: 

Ամենահայտնի աղը, որը մենք օգտագործում ենք ամեն օր, խոհանոցային աղն է։NaCl։ Վերահսկում է ջրի և էլեկտրոլիտների հավասարակշռությունը։
Մասնակցում է նյարդային ազդակների փոխանցմանը։Բերանում է մկանների և հյուսվածքների բնական գործունեության համար անհրաժեշտ նատրիումի պաշարները։

  • Ի՞նչ տարբերություն կա չեզոք, թթու և հիմնային աղերի միջև 

Պատճառը՝ աղի ջրային լուծույթի pH-ն կախված է։

  • Ինչպե՞ս է կոչվում այն պրոցեսը, երբ աղը ջրում լուծվելիս փոխազդում է ջրի հետ և փոխում լուծույթի pH-ը:

Այն պրոցեսը, երբ աղը ջրում լուծվելիս փոխազդում է ջրի հետ և փոխում լուծույթի pH-ը, կոչվում է հիդրոլիզ։

  • Ասա հետևյալ հիդրօքսիդների բանաձևերը.ա) նատրիումի հիդրօքսիդ բ) կալցիումի հիդրօքսիդ գ) երկաթ(III)-ի հիդրօքսիդ

կալցիումի հիդրօքսիդ գ) երկաթ(III)-ի հիդրօքսիդ
Ա․NaOH
Բ․CaH₂O₂
Գ․Fe2O3

  • Թվարկե՛ք  քիմիական ռեակցիաների հատկանիշները:   

Քիմիական ռեակցիաները, որպես կանոն, ուղեկցվում են կամ ջերմության անջատում (օրինակ այրումը), կամ կլանումով (օրինակ`քայքայման ռեակցիաներից շատերը), ժանգոտում։

  • Ի՞նչ է նյութը, ի՞նչ է մարմինը։

Նյութը այն է ինչից կազմված են ֆիզիկական մարմինները, մարմինները մեզ շրջապատող առարկաներն են։

  • Թվարկե՛ք նյութի ֆիզիկական հատկություններ։

Գույն, հոտ, համ, խտություն, լուծելիություն
Նյութի ագրեգատային վիճակ՝պինդ,հեղուկ և գազային։

  • 10 Թթուների բաղադրության մեջ պարտադիր ի՞նչ տարր կա։

Թթուների բաղադրության մեջ պարտադիր տարրն է ջրածինը (H)

  • 11 Ի՞նչ է օքսիդը։

Միացությունն, որը պարունակում է թթվածին։

  • 12 Ո՞րն է մետաղական օքսիդի օրինակ։

Մետաղական օքսիդներ են այն բարդ նյութերը, որոնք կազմված են մետաղի և թթվածնի ատոմներից։Օրինակ՝CaO

  • 13. Ո՞րն է ոչ մետաղական օքսիդի օրինակ։

Ոչ մետաղականը կազմված է ոչ մետաղական տարրից և թթվածնից: Օրինակ՝ NO₂

  • 14 Ինչպե՞ս կարելի է ստանալ օքսիդներ։

Մետաղների կամ ոչ մետաղների օքսիդացումով՝ օդի թթվածնի հետ, հիդրօքսիդների ջերմային քայքայումով, ալկալիական մետաղների ածխաթթուների կամ աղերի տաքացումով։

  • 15 Թվարկե՛ք ալկալիներին բնորոշ մեկ ֆիզիկական հատկություն։

Ալկալիներին բնորոշ ֆիզիկական հատկություն է՝ հանգուցային փափկությունը՝ նրանք շատ փափուկ են և կարելի է կտրել հարթ մակերեսով:

Մաշտոցյան գրերի նշանակությունն ինքնության ձևավորման մեջ


Հայ ժողովրդի պատմության մեջ կան դեմքեր, որոնց աշխատանքը միայն իրենց ժամանակին չի պատկանում, այլ դառնում է դարերի շարժիչ ուժ։ Այդպիսի անհատներից մեկը Մեսրոպ Մաշտոցն է՝ ստեղծագործ ոգի, որն իր ժողովրդի ճակատագիրը ուղղեց նոր հունով։ Ինչպե՞ս կարող էր մի մարդ փոխել մի ամբողջ ազգի ապագան և ապահովել նրա մշակութային գոյությունը։ Ինչպե՞ս ստեղծված գրերը դարձան ոչ միայն լեզվի պահապան, այլև ինքնության ամրոց։ Այս հարցադրումները բացում են ուղին դեպի Մաշտոցի պատմական առաքելություն։

Մաշտոցի պատմական առաքելությունը կայանում էր նրանով, որ նա հայ ժողովրդին տվեց ինքնուրույն մտածելու, ստեղծելու և պահպանվելու հնարավորություն՝ սեփական գիրը ստեղծելով։Պատմիչներ Մովսես Խորենացին և Կորյունը վկայում են, որ մինչև Մաշտոցը հայերեն չուներ ամբողջական ու հստակ գրային համակարգՄաշտոցի ստեղծած այբուբենը դարձավ այն հիմքը, որի վրա ձևավորվեց հայ հոգևոր-մշակութային ոսկեդարը․ թարգմանվեց Աստվածաշունչը, ստեղծվեցին ժամանակակից չափանիշներին համապատասխանող կրթական կենտրոններ, իսկ գրերը լույս դարձան, որոնցով ժողովուրդը սկսեց կերտել իր ինքնությունը։

շԵթե Մաշտոցը միայն լեզվաբան լիներ, նրա գործը գուցե չլիներ այսքան ճակատագրական։ Սակայն նա գիտակցում էր, որ լեզուն ազգի հոգին է, և առանց սեփական գիր ունենալու՝ այդ հոգին հեշտությամբ կարող էր խախտվել կամ օտարվել։ Ինչո՞ւ էին գրերը այդքան անհրաժեշտ։ Քանի որ ժողովուրդը, որն իր մտքերը արտահայտում է ուրիշի գրով, ժամանակի ընթացքում սկսում է մտածել ուրիշի կերպով։ Մաշտոցը կանխեց ազգի գաղափարական և մշակութային կորուստը՝ հնարավորություն տալով հայերին գրել իրենց խոսքը, իրենց հավատքը, իրենց պատմությունը հենց իրենց ձայնով։ Սեփական գիրը դարձավ հայի հավաքական հիշողության պահոցը՝ փոխանցելով դարերի ընթացքում ստեղծված մտքերը, գրականությունը, ավանդույթները և պայքարի պատմությունը։
Այդպիսով Մաշտոցի աշխատանքը պարզապես գյուտ չէր․ դա դիմադրողականության, ինքնապահպանման և անկախ մտածողության հիմքի ստեղծում էր։ Ժամանակակից աշխարհում, որտեղ մշակութային սահմանները մշուշվում են, Մաշտոցի թողած ժառանգությունը շարունակում է հիշեցնել՝ ինքնությունը պահվում է առաջին հերթին լեզվով ու գրով։


Մաշտոցի պատմական առաքելությունը այսօր ավելի հասկանալի է, քան երբևէ, որովհետև մենք տեսնում ենք՝ նրա ստեղծած գրերը ոչ միայն անցյալի արժեք են, այլև ներկայումս մեր ազգային գոյության ամուր հենարան։ Նրա գյուտը դարձավ այն առանցքը, որի շուրջ ձևավորվեց հայի ինքնությունը՝ լեզվով, կրթությամբ ու մշակույթով։ Այս վերլուծությունը կարևոր է, քանի որ ցույց է տալիս, թե ինչպես կարող է մեկ մտքի ուժը՝ առաքելությամբ ու հավատով արված, փոխել ամբողջ ժողովրդի ճակատագիրը։ Մաշտոցը մեզ տվեց ոչ միայն գիր, այլև ինքնություն, իսկ ինքնությունը՝ ապագա։

Կրիան և կարիճը

Մի անգամ կարիճը խնդրեց կրիային անցկացնել իրեն գետը։Կրիան մերժեց, բայց կարիճը աղաչեց նրան։
-Լավ , -համաձայնեց կրիան,- միայն խոսք տուր, որ ինձ չես խայթի։
Կարիճը խոսք տվեց։ Այդ ժամանակ կրիան դրեց նրան իր մեջքին և սկսեց լողալ։
Կարիճը ամբողջ ճանապարհին խաղաղ նստած էր, բայց երբ մոտեցան ափին, նա կրիային խայթեց։
-Ինչպե՞ս չես ամաչում, կարի՛ճ․ չէ՞ որ դու ինձ խոստացել էիր,- բղավեց կրիան։
-Հետո՞ ինչ,- սառնասրտորեն ասաց կարիճը կրիային,-  ասա ինձ՝ ինչու՞  համաձայեցիր ինձ գետն անցկացնել՝ իմանալով իմ բնավորությունը։
— Ես միշտ օգնում եմ յուրաքանչյուրին․ դա է իմ բնույթը,- ասաց կրիան։
— Ի՛մ ընկեր,- պատասխանեց կարիճը, — քո բնույթը բոլորին օգնելն է , իսկ իմը՝ խայթելը։ Իսկ ինչո՞ւես քո բնույթը ներկայացնում մեծ բարություն, իսկ իմը՝ ստորություն։

Բնութագիր, նկարագրություն

Տվյալ հատվածը ուզում է ասել, որ յուրաքանչյուրն ունի իր բնույթը որով էլ պետք է ընդունել, շփվել, սիրել կամ ոչ, բայց ոչ երբեք՝ մեղադրել, քննադատել։ Սակայն սրանից դուրս կարծում եմ կան արարքներ, որոնք բնավորությամբ արդարացնելն հիմարություն էԼ Խոստումը մնում է խոստում, անգամ եթե դա գալիս է բնույթից։ Սովորաբար աշխարհում թունավոր և ավելի պինդ բնավորություններն ու դիմակայում։

Միքայել Նալբանդյան ,,Իտալացի աղջկա երգը,, 

1. Բացատրի՛ր բառերը՝ քեն, ոխ, յուր, գանչում է, նորան, սորա։

Քեն-վրեժխնդրության զգացմունք մեկի նկատմամբ, ոխ

Ոխ-վրեժխնդրության զգացմունք մեկի նկատմամբ, քեն

Յուր-ինքն դերանվան հնաձև սեռական հոլովը, իր

Գանչում է-կանչում է

Նորան-նոր

2. Ի՞նչ է ուզում ասել հեղինակը, ի՞նչ ուղերձ ունի ստեղծագործությունը։ 

Կարծում եմ, ուղերձը նվիրված էր կնոջ՝ թիկունք լինելուն։ Տղամարդիկ կռվում են պատերազմում, գնում են պատերազմ, արյան գնով պահում գիծը իմանալով՝ որ իրենց կանայք էլ իրենց ընտանիքն են պահում տանը, երեխաներին և մեծ հավատով սպասում վերադարձի։

3. Գրի՛ր կարծիքդ այս տողերի վերաբերյալ՝

«Ամենայն տեղ մահը մի է,
Մարդ մի անգամ պիտ մեռնե.
Բայց երանի՜, որ յուր ազգին
Ազատությամբ կը զոհվի»

Ազատությունը կյանքի ամենահաճելի բաներից մեկն է, և մեռնել իմանալով, որ բաղձալի ազատություն էդպես էլ չունեցար, չպայքրեցիր, հոգումդ մի բան պակաս կհեռանաս աշխարհից։ Վերջիվերջո, մարդկանց ներկայից սերունդը, բոլորը մի օր կմահանան, բայց երնեկ նրան ով ապրել է կյանքը, վայլելել, զգացել, սիրել և գնահատել։

Il tempo libero- Ազատ ժամանակը

I verbi -Գործողություններ

leggere – կարդալ ,ascoltare musica – երաժշտություն լսել, guardare un film / una serie – ֆիլմ / սերիա դիտել, fare sport – սպորով զբաղվել, nuotare – լողալ ,correre – վազել, andare in palestra – մարզասրահ գնա,լ cucinare – խոհարարություն անել viaggiare – ճամփորդել ,fare una passeggiata – զբոսնել ,uscire con gli amici – ընկերների հետ դուրս գալ, fare shopping – գնումներ անել, giocare ai videogiochi – վիդեոխաղեր խաղալ,disegnare / dipingere – նկարել fotografare – լուսանկարել

Արտահայտություններ

Nel mio tempo libero mi piace… – Ազատ ժամանակ սիրում եմ… Di solito passo il tempo… – Սովորաբար ժամանակս անցկացնում եմ… Quando ho tempo libero… – Երբ ազատ ժամանակ ունեմ… Preferisco stare all’aperto. – Նախընտրում եմ դրսում լինել։ Mi rilasso leggendo un libro. – Հանգստանում եմ՝ գիրք կարդալով։ Esco spesso con i miei amici. – Հաճախ ընկերներիս հետ դուրս եմ գալիս։

Ընդհանուր բառեր

il tempo libero — ազատ ժամանակ, passare il tempo — ժամանակ անցկացնել rilassarsi — հանգստանալ, divertirsi — զվարճանալ incontrare gli amici — հանդիպել ընկերներին uscire — դուրս գալ fare una passeggiata — զբոսնել leggere un libro — գիրք կարդալ ,guardare un film / una serie — ֆիլմ / սերիալ դիտել, fare sport — սպորտով զբաղվել ascoltare la musica — երաժշտություն լսել viaggiare — ճամփորդել ,andare in montagna / al mare — գնալ լեռներ / ծով cucinare — եփել, պատրաստել giocare a calcio / a scacchi — խաղալ ֆուտբոլ / շախմատ, suonare uno strumento — նվագել երաժշտական գործիք

ՕԳՏԱԿԱՐ ԱՐՏԱՀԱՅՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ — ESPRESSIONI UTILI

Nel mio tempo libero mi piace… — Ազատ ժամանակ ինձ դուր է գալիս… Di solito passo il tempo… — Սովորաբար ես ժամանակն անցկացնում եմ… Nel weekend preferisco… — Հանգստյան օրերին նախընտրում եմ… Quando ho tempo… — Երբ ազատ ժամանակ ունեմ… Amo stare all’aria aperta. — Սիրում եմ լինել մաքուր օդում։ Non ho molto tempo libero. — Շատ ազատ ժամանակ չունեմ։ Mi rilassa… — Ես հանգստանում եմ …

ՏԵՔՍՏ՝ IL TEMPO LIBERO

Il mio tempo libero

Nel mio tempo libero mi piace fare molte attività diverse.

Durante la settimana, quando torno da scuola, ascolto la musica o guardo una serie, perché mi rilassa.

Il weekend invece incontro i miei amici: facciamo una passeggiata in centro oppure andiamo al cinema.

Quando il tempo è bello, preferisco stare all’aria aperta: vado in montagna con la mia famiglia o faccio sport.

Per me il tempo libero è molto importante, perché mi aiuta a riposarmi e a sentirmi felice.

 ՎԱՐԺՈւԹՅՈւՆՆԵՐ — ESERCIZI

 1. Abbina le parole con le traduzioni (զուգադրիր)

ascoltare la musica fare sport uscire con gli amici leggere un libro viaggiare

a) գիրք կարդալ-leggere un libro

b) ճանապարհորդել-viaggiare

c) երաժշտություն լսել-ascoltare la musica

d) սպորտով զբաղվել-fare sport

e) դուրս գալ ընկերների հետ-uscire con gli amici

 2. Completa le frasi (լրացրու բառով)

andare • leggere • incontrare • uscire • guardare

Nel tempo libero mi piace incontrare i miei amici. La sera spesso guardare un film. Il sabato preferisco uscire in centro. Quando piove, mi piace leggere un libro. In estate voglio andare al mare.

3. Rispondi alle domande (պատասխանիր հարցերին իտալերեն)

Che cosa fai nel tuo tempo libero?

Nel mio tempo libero mi piace ascoltare musica e uscire con gli amici.

Con chi esci di solito il weekend?

Di solito esco con i miei amici del quartiere.

Ti piace fare sport? Quale?

Preferisci stare a casa o uscire? Perché?

 4. Scrivi un piccolo testo (5–6 frasi)

Գրիր մի փոքր տեքստ «Il mio tempo libero» թեմայով։

Il mio tempo libero

Nel mio tempo libero mi piace fare diverse attività. Durante la settimana sono molto occupato con la scuola, quindi nel fine settimana փորձում եմ հանգստանալ։

Di solito ascolto musica o guardo una serie in TV. Երբ եղանակը լավ է, ես դուրս եմ գալիս զբոսանքի ընկերներիս հետ։

Երբեմն ես գնում եմ մարզասրահ, որովհետև ուզում եմ առողջ ապրել։

Նաև շատ եմ սիրում ճանապարհորդել և նոր վայրեր բացահայտել։

Ազատ ժամանակը ինձ օգնում է հանգստանալ և վերականգնել ուժերս։

– ESERCIZI

1. Լրացրու բաց թողնված բառերը (riempi gli spazi)

Օգտագործիր՝ leggere, ascoltare, uscire, fare sport, viaggiare

Nel mio tempo libero mi piace __________ un buon libro. La sera spesso __________ musica. Il sabato __________ con gli amici. Per mantenermi in forma mi piace __________. In estate adoro __________ in nuovi Paesi.

2. Ընտրի՛ր ճիշտ տարբերակը

Nel tempo libero (vado / vado a / vado in) palestra. Mi piace (guardare / guardo / guardi) i film italiani. La domenica (faccio / facciamo / fanno) una passeggiata. Preferisco (leggere / letto / leggendo) romanzi.

3. Պատմի՛ր 5–7 նախադասություն քո ազատ ժամանակի մասին (Scrivi un testo)

Կիրառիր հետևյալ արտահայտություններից առնվազն 3-ը՝

Nel mio tempo libero… Di solito… Quando ho tempo… Mi piace… Preferisci..

Ինչու պետքա ունենանք մեր գիրը

Յուրաքանչյուր ժողովուրդ ունի իր գիրը, ու դա նրան առանձնացնում է․
Հայկական այբուբենը մեր մշակույթի սիրտն է։ Եթե չունենայինք մեր գիրը, ժամանակի ընթացքում կարող էինք կորցնել մեր լեզուն ու ինքնությունը։

Մեր բոլոր գրքերը, ձեռագրերը, ավանդույթները հենց հայկական տառերով են գրվել։ Եթե չունենայինք մեր սեփական գրերը, հիմա չէինք կարդա «Մատյան Ողբերգությունը», «Անանիա Շիրակացի», հազարավոր ձեռագրեր։

Հայկական այբուբենը աշխարհի տարբեր անկյուններում ապրող հայերին մի լեզու, մի գիր է տալիս։ Եթե բոլորս տարբեր գրերով գրեինք, մեկը լատիներեն, մեկը ռուսերեն, մեկը արաբերեն — միմյանց չէինք հասկանա։

Մեր դպրոցները, ուսուցիչները, գրողները, ծրագրավորողները… բոլորը աշխատում են մեր գրով։
Սեփական գիրը նշանակում է՝ մենք կարող ենք զարգացնել մեծ մշակույթ ու գիտություն, ոչ թե ուրիշի տառերով սահմանափակվել։

Մեսրոպ Մաշտոցի ստեղծած այբուբենը աշխարհի ամենակատարյալներից է։ 36 (հետո՝ 39) տառերով հնարավոր է գրեթե ցանկացած բան ճիշտ արտասանել։

Դեկտեմբերի 8-12

Հարցեր.

  • Ի՞նչ է աղը: Ինչպե՞ս է այն սովորաբար առաջանում:

Աղը՝ քիմիայում, միացություն է, որը առաջանում է թթվի և հիմքի փոխազդեցության արդյունքում, երբ կատարվում է նեյտրալացում։

  • Ո՞րն է ամենահայտնի աղը, որը մենք օգտագործում ենք ամեն օր: Ի՞նչն է դրա քիմիական բանաձևը, և ի՞նչ դեր ունի այն մարդու օրգանիզմում:

Ամենահայտնի աղը, որը մենք օգտագործում ենք ամեն օր, խոհանոցային աղն է։NaCl։ Վերահսկում է ջրի և էլեկտրոլիտների հավասարակշռությունը։
Մասնակցում է նյարդային ազդակների փոխանցմանը։Բերանում է մկանների և հյուսվածքների բնական գործունեության համար անհրաժեշտ նատրիումի պաշարները։

  • Ի՞նչ տարբերություն կա չեզոք, թթու և հիմնային աղերի միջև (օրինակներով): Ինչո՞վ է դա պայմանավորված:

Պատճառը՝ աղի ջրային լուծույթի pH-ն կախված է։

  • Ինչպե՞ս է կոչվում այն պրոցեսը, երբ աղը ջրում լուծվելիս փոխազդում է ջրի հետ և փոխում լուծույթի pH-ը:

Այն պրոցեսը, երբ աղը ջրում լուծվելիս փոխազդում է ջրի հետ և փոխում լուծույթի pH-ը, կոչվում է հիդրոլիզ։

  • Ներկայացրե՛ք աղերի կիրառման երեք տարբեր ոլորտ (բացի սննդից), օրինակ՝ շինարարություն, գյուղատնտեսություն, կամ արդյունաբերություն:

Շինարարություն,Գյուղատնտեսություն,Արդյունաբերություն։


Փորձարական

  • Եթե դուք լուծեք NaCl աղը (կերակրի աղ) ջրում, լուծույթը կմնա՞ չեզոք, թե՞ pH-ը կփոխվի: Ինչո՞ւ:Բացատրեք դա՝ հիմնվելով սկզբնական թթվի և հիմքի ուժի վրա:

Վալենտականություն

Վալենտականությունը քիմիական տարրի ատոմի՝ մի այլ տարրի ատոմներ միացնելու հատկությունն է:

Վալենտականությունն արտահայտվում է ամբողջ թվերով և գրվում է տարրի քիմիական նշանի վերևում` հռոմեական թվանշանով: Էդվարդ Ֆրանկլենդ

Ըստ նրա՝ քիմիական միացության մոլեկուլում տարրի վալենտականությունը հավասար է այդ տարրի առաջացրած կապերի թվին: Քիմիական կապի առաջացմանը մասնակցող էլեկտրոններն անվանվում են վալենտային էլեկտրոններ: Ցանկացած տարրի առավելագույն վալենտականությունը հավասար է պարբերական համակարգում այդ տարրի խմբի համարին (բացառությամբ թթվածնի, ֆտորի և ազոտի): Վալենտականությունը կարող է լինելհաստատուն և փոփոխական: Այսպես, թթվածինը միշտ երկվալենտ է, ջրածինը և ֆտորը՝ միշտ միավալենտ, առաջին խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերը միայն միավալենտ են, երկրորդ խմբի գլխավոր ենթախմբինը՝ երկվալենտ:  Ծծումբըցուցաբերում է փոփոխական վալենտականություն՝ երկուչորսվեց,երկաթը՝ երկու, երեք, վեց  և այլն:Փոփոխական վալենտականությամբ տարրերի առաջացրած նյութերի անուններում տարրի անվանումից հետո փակագծերում հռոմեական թվանշանով գրվում է այդ տարրի վալենտականությունը: Վալենտականություն հասկացությունն իմաստ ունի վերագրել միայն կովալենտային կապով առաջացած միացություններին: Իոնային կապով առաջացած միացությունների համար գործածվում է իոնի լիցք հասկացությունը:Տարրի ատոմի վալենտականության որոշման համար ընդունելի է գործողությունների հետևյալ հաջորդականությունը:

1. Գրում ենք միացության բանաձևը և ատոմի վրա տեղադրում այն տարրի  վալենտականությունը, որը հայտնի է (մեր օրինակում՝  թթվածնի և ջրածնի վալենտականությունները).

2. Գտնում ենք այդ տարրերի վալենտային միավորների ընդհանուր թիվը՝ տարրերի վալենտականության թվային արժեքը բազմապատկելով ինդեքսով.

3. Գտնում ենք մյուս տարրի վալենտականությունը՝ վալենտային միավորների ընդհանուր թիվը բաժանելով այդ տարրի ինդեքսին, և տեղադրում քիմիական նշանի վերևում.
 

Առաջադրանք 1. Որոշեք ստորև տրված միացություններում ընդգծված տարրի վալենտականությունը

  1. H₂****O
  2. CO₂
  3. HCl
  4. NH₃
  5. SO₂
  6. SO₃
  7. FeO
  8. MgO
  9. CaCl₂
  10. Al₂O₃

Առաջադրանք 2. Որոշեք յուրաքանչյուր միացության մեջ երկաթի (Fe) վալենտականությունը

  1. FeO
  2. Fe₂O₃
  3. FeCl₂
  4. FeCl₃

 Առաջադրանք 3. Որոշեք աղերի մեջ անիոնի և կատիոնի վալենտականությունները

  1. Na₂SO₄
  2. CaCl₂
  3. Mg(NO₃)₂
  4. AlPO₄

Տարրի օքսիդացման աստիճանը

Տարրի օքսիդացման աստիճանը պայմանական այն լիցքն է, որը քիմիական միացության մոլեկուլում վերագրվում է ատոմին` ենթադրելով, թե միացությունը կազմված է միայն իոններից:

Օքսիդացման աստիճանը կարող է ունենալ դրականբացասական և զրոյական արժեքներ:Օքսիդացման աստիճանը, ինչպես և վալենտականությունը կարող են լինել հաստատուն և փոփոխական:

Տարրերի օքսիդացման աստիճանները որոշելիս անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ սկզբունքները.

1Պարզ նյութերի մոլեկուլներում տարրերի ատոմների օքսիդացման աստիճանները միշտ հավասար են 0-ի: 

Օրինակ

H2,O2,Cl2,Zn

2.Ոչ մետաղների հետ առաջացրած միացություններում ջրածնի օքսիդացման աստիճանը հիմնականում +1 է, ակտիվ մետաղների հետ առաջացրած միացություններում` հիդրիդներում  −1 է:

3Թթվածինը միացություններում հիմնականում դրսևորում է –2-ի հավասար օքսիդացման աստիճան, պերօքսիդներում` –1:

Օրինակ

H2O2 -ում թթվածնի օքսիդացման աստիճանը  –1 է: 

4. I,II,III  խմբերի մետաղների օքսիդացման աստիճանները հավասար են խմբերի համարներին, բացառությամբ I խմբի երկրորդական ենթախմբի:

5Միացություններում  բոլոր ատոմների գումարային լիցքը հավասար է զրոյի:

Առաջադրանք 1․ Որոշեք օքսիդացման աստիճանը միացությունում

  • H₂O – O → H+1 O-2
  • CO₂ – C → +4-2
  • NH₃ – N →
  • H₂S – S → ?
  • MgO – Mg → ?
  • SO₂ – S → ?
  • SO₃ – S → ?
  • FeO – Fe → ?
  • Fe₂O₃ – Fe → ?
  • Al₂O₃ – Al → ?

 Առաջադրանք 2․ Տվյալ իոններում որոշեք կենտրոնական տարրի օքսիդացման աստիճանը

  1. NO₃⁻ – N → ?
  2. SO₄²⁻ – S → ?
  3. PO₄³⁻ – P → ?
  4. MnO₄⁻ – Mn → ?

Առաջադրանք 3․ Գտեք բոլոր տարրերի օքսիդացման աստիճանը

  1. Na₂SO₄
  2. CaCO₃
  3. KNO₃
  4. Mg(OH)₂
  5. AlCl₃

Առաջադրանք 4․ Ճիշտ կամ սխալ

Նշեք՝ ճիշտ է արդյոք ցուցված օքսիդացման աստիճանը.

  1. H₂O → O = –2
  2. CO₂ → C = –4
  3. FeCl₃ → Fe = +3
  4. NH₃ → N = –3
  5. SO₄²⁻ → S = +4