Պարապմունք 113.

1. Նշվածներից  ո՞րն  է   4645/1000  տասնորդական  կոտորակի  դիրքային  գրառումը:                                                                                        

ա)0,4645

բ) 4,645

գ) 46, 450

դ) 4645,000

1 միավոր

2.  Ո՞րն  է  0,087  տանորդական  կոտորակի  սովորական   կոտորակով   գրելու  տեսքը :                                                                                      

ա)     87/100                           
բ)    87/10                               
գ)  87/(   1000)                          
դ)  87/10000

1 միավոր

 3.  Նշվածներից  ո՞րն  է  երեսունմեկ   ամբողջ   տասնութ   հարյուրերորդականը:     

ա) 3,118                               
բ) 0,3118                                
գ) 31,18                               
դ) 3118,0

1 միավոր

4. Ի՞նչ   թվանշան  է  գրված   310,8745  տասնորդական  կոտորակի  տասնորդականների  կարգում:   

ա) 1                                     
բ) 10                                       
գ) 8                                 
դ) 7

1 միավոր

5. Կատարել  գործողությունը: 

ա) 0.0169 * 100 = 1.69

բ) 2717.5 / 1000 = 2.7175

2 միավոր

6.  Կատարել  գումարումը:                

ա) 0.135 + 14 = 14.135

բ) 19.8 + 4.3 = 24.1

2 միավոր

7.  Համեմատել  կոտորակները:  

    ա)   8,069  <       8,123                                                գ) 6,70     =   6,700

     բ)  -11,29   >   -11,3                                                 դ)   -4,008   >        -4,2

4 միավոր

8. Կատարել  բազմապատկում.

ա) 5.042 * (-3.01) = -15.17642

բ) -8.42 * 2.35 = -19.787

2 միավոր

9.Կատարել  բաժանում. 

ա) 6.15 / 0.3 = 20.5

բ) 2.35 / 0.05 = 47

2 միավոր

10. Լուծիր խնդիրը։
Եթե  մտապահված  թվին  գումարենք  3, գումարը  բազմապատկենք  2-ով  և  արտադրյալից  հանենք  46 , ապա  կստանանք  60: Գտեք մտապահած թիվը։

60+46=106

106:2=50

53-3=50

Պատ․՝50

0 միավոր

Ընդհանուր միավոր 16

Պարապմունք 112

1.Կատարեք գումարում.

ա/                        բ/

3.8
20.2

2.Կատարեք հանում.

ա/             բ/

22.7
14.63

3.Արդյոք հավասա՞ր են հետևյալ թվերը.

  ա/                                             
բ

Այո
Այո

4. Համեմատել կոտորակները.

   ա/                                             
  բ/  

3,5
2,7

  5.  Համեմատել կոտորակները.   

ա/                                       
բ/

0,6>0,5
7,12

6. Կոտորակները գրել դիրքային գրառմամբ:

ա/                                   
բ/

1,54
35,416

7.Այս կոտորակներից որո՞նք են   տասնորդական կոտորակներ.

ա/          
բ/          
գ/          
դ/ 

ա, բ

8. Անվանե՛ք տասնորդական կոտորակի՝ ստորակետից հետո եղած բոլոր կարգերը․

ա․ 1-տասնորդական
2-հարյուրորդական
5-հազարերորդական

բ․ 3-տասնորդական
5-հարյուրորդական
8-հազարերորդական
1-տասհազարերորդական

գ․ 8-տասնորդական
9-հարյուրորդական
7-հազարերորդական
4-տասհազարերորդական

9. Համեմատել   տասնորդական կոտորակները.

ա/                       
բ/  

1/10 > 1/100
1/1000 < 1/100

10. Կազմել  խնդրի հավասարումը և լուծել:

Մտապահել են մի թիվ, ավելացրել են 8  և ստացել 30:

x+8=30
x=30-8=22
x=22

Պարապմունք 111

1. Կատարիր գործողությունը․
ա) 0,5 + 0,345 = 0.845
բ) 1,3 + 0,416 = 1.716
գ) 4,2 : 0,2 = 21
դ) 14,4 : 1,2 = 12
ե) 1,47 − 0,84 = 0.63
զ) 5,12 − 2,094 = 3.026

2. Կատարիր գործողությունը․
ա) 8,5 · 10 = 85
բ) 0,68 · 10 = 6.8
գ) 0,9 · 1000 = 900
դ) 1,8 · 1000 = 1800

3. Լուծիր  հավասարումը.
ա) 2x + 3x = 45
x = 9

բ) 2x + 5 + 3x = 70
x = 13

գ) 2x − x = 312
x = 104

դ) 12x − 3 = 45
x = 4

4. Լուծիր խնդիրները.
ա) Երկու գյուղերի միջև եղած հեռավորությունը 18 կմ է։ Ճանապարհորդն անցավ 5 անգամ ավելի, քան մնաց անցնելու։ Քանի՞ կմ  նա անցավ։
15

բ) Սովորողը  հաշվեց, որ օրվա անցած մասը 2 անգամ քիչ է մնացած մասից։ Ինչքա՞ն ժամանակ է անցել օրվա սկզբից։
8 ժամ

գ) Եղբայրը և քույրը հավաքում են բացիկներ։ Եղբոր մոտ 2 անգամ ավելի բացիկներ կան, քան քրոջ մոտ, իսկ ընդամենը նրանք ունեն 60 բացիկ։ Նրանցից յուրաքանչյուրը քանի՞ բացիկ ունի։
Եղբայր — 40
Քույր — 20

դ)Երկու թվերի գումարը 201 է, իսկ տարբերությունը՝ 99։ Գտեք այդ թվերը։
51 + (51 + 99) = 201
150 — 51 = 99

5. Կատարիր գործողությունը
ա) 389 − 229 = 160
բ) −31 − 21 = -52

գ) −6 + 5 = -1
դ) 2 − 700 = -698
ե) 50 − 20 − 30 = 0
զ) 41 + 101 − 888 + 12 = -734
զ) −2 − 2 + 5 + 2 + 2 — 5 = 0

Պարապմունք 107.

Քննարկում ենք ամփոփիչ աշխատանքը, պարզաբանում ենք հարցերը։

Թեմա՝ Մեկ անհայտով հավասարումներ

Մենք հաճախ ենք հանդիպում այնպիսի խնդիրների, որոնց ձևակերպման մեջ որոնելի թիվը նշանակված է որևէ տառով  կամ աստղանիշով։ Այն հավասարությունը, որում տառով նշանակված է մի անհայտ թիվ, կոչվում է մեկ անհայտով հավասարում։
Օրինակ` x – 19 = 23:
Հավասարումը լուծել նշանակում է գտնել այն թիվը, որը տառի փոխարեն տեղադրելով՝ ստանում ենք հավասարություն։
Այդ թիվը կոչվում է հավասարման լուծում (արմատ)։ Լուծել հավասարումը, նշանակում է x-ի փոխարեն տեղադրել այնպիսի թիվ, որ ստացվի հավասարություն։
Լուծենք x – 19 = 23 հավասարումը։
Դժվար չէ տեսնել, որ հավասարման լուծումը 42 թիվն է։ Լուծումը  հեշտությամբ կարելի է գտնել հավասարման վերջից հակառակ գործողություններ կատարելով։
x=23+19
x=42
Պատասխան՝ 42

1. Գրիր մեկ անհայտով հավասարման հինգ օրինակ։
x — 9 = 0
x + 5 = 15
9 * x = 45
x : 8 = 8
158 — x = 150

2. Այնպիսի հավասարումներ կազմիր, որոնց արմատը լինի 7:
x — 7 = 0
x * 5 = 35
49 : x = 7

3. Լուծիր  հավասարումը.
ա) 1006 – 832 = 174
բ) 1405 – 1297 = 108
գ) 78 + 818 = 896
դ) 330 – 303 = 27
ե) 84 + 40 = 124
զ) 2003 + 2558 = 4561

4.Հավասարման արմա՞տն է արդյոք 3 թիվը.
ա) 3 – 3 = 0, այո
բ) 5 – 5 = 0, ոչ
գ) 7 – 7 = 0, ոչ
դ) 3 – 3 = 0, այո
ե) 2 ⋅ 3 = 6, այո
զ) 3 = 6 – 3, այո

5. Ո՞ր հավասարումների արմատն է 1 թիվը.
ա) 2 ⋅ 2,5 = 5, ոչ
բ) 1 = 1, այո
գ) 6 ⋅ 1 + 8 = 14, այո
դ) 4 ⋅ 0 = 0, ոչ

6.Կազմե՛ք հավասարում և լուծե՛ք այն.
ա) x թվին գումարել են 4 և ստացել են 19
15 + 4 = 19

բ) x թվից հանել են 10 և ստացել են 7
17 — 10 = 7

գ) 35-ից հանել են x թիվը և ստացել են 5
35 — 30 = 5

դ) 11-ին գումարել են x թիվը և ստացել են 25
11 + 14 = 25

Պարապմունք 106

1.Տասնորդական կոտորակները գրիր դիրքային գրառումով:
1/100 = 0.01
12/100 = 0.12
3412/1000 = 3.412
25893/10 = 2589.3
-28/1000 = -0.028

2.Տասնորդական կոտորակների դիրքային գրառումը ներկայացրու սովորական կոտորակի տեսքով:
2,5 = 25/10
0,25 = 25/100
-3,60 = -360/100
12,567 = 12567/1000

3.Համեմատիր.
1,25 < 1,3
-0,24
1,28 < 12,8
0,09
4. Տասնորդական կոտորակները ներկայացրու իրեն հավասար այլ տասնորդական կոտորակի տեսքով.
0,26 = 0.260
1/10 = 10/100
34,56 = 34.560
2,489 = 2.4890
0,01 = 0.010
2,30006 = 2.300060

5. Կատարիր գործողությունը.
ա) 2 + 0,38 = 2.38
բ) -100 + (-0,096) = 100.096
գ) 4,88+1,10 = 5.98
դ) 0,245+0,2 = 0,445

6. Կատարիր գործողությունը.
ա) 3,56 – 2,14 = 1.42
բ) 111,782 – 111,6 = 0.182
գ) 0,625 – 0,1 = 0.525
դ) 81,22 – 82 = -0.78

7. Կատարիր գործողությունը.
ա) 1,037 – 1 = 0.037
բ) 8,002 – 8 = 0.002
գ) 107,03 – 56 = 51.03
դ) 3,263 – 2 = 1.263

8. Կատարիր գործողությունը.
ա) 6,251 ⋅ 7 = 43.757
բ) 14,55 ⋅ 2,1 = 30.555
գ) -7,8 ⋅ 1,2 = 9.36
դ) 0,302 ⋅ 5 = 1.510

9. Կատարիր գործողությունը.
ա) 8,36 ։ 2 = 4.18
բ) 10,5 ։ 7 = 1.5
գ) 40,25 ։ 2,3 = 17.5
դ) 35,601 ։ 0,01 = 3660.1

10. Կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները, հետո  համեմատե՛ք ստացված  թվերը.
ա) 0,136 = 0,144
դ) 12,129 = 12,131
բ) 2,254
ե) 7,9951 < 8,0049

Լրացուցիչ։
Ճանապարհորդը 4ժ քայլել է 5,2 կմ/ժ արագությամբ և 3ժ քայլել է 4,8 կմ/ժ արագությամբ։ Որքա՞ն ճանապարհ է նա անցել։
35.2 կմ:

Պարապմունք 104.

  • Տասնորդական կոտորակների կլորացումը
    Տեսական նյութ

    Առօրյա հաշվարկումներում շատ հաճախ կատարում են թվերի կլորացում, այսինքն՝ նրանց փոխարինում ուրիշ, նրանցից ոչ շատ տարբերվող թվերով:
    Օրինակ՝ ենթադրենք, թե պետք է ցանկապատել ուղղանկյունաձև հողամասը, որի պարագիծը 628,816 մ է։ Իհարկե, անհրաժեշտ շինանյութի քանակությունը հաշվարկելիս սանտիմետրերն ու միլիմետրերը հաշվի չեն առնվում։ Եվ այդ պատճառով տվյալ թիվը կլորացնում են՝ նրա վերջին երկու կարգերում գրված թվերը փոխարինելով 0‐ներով և համարելով, որ այն մոտավորապես հավասար է 628,8‐ի։ Դա գրի է առնվում այսպես.
  • 628,816 ≈ 628,8 ։
  • Այստեղ տրված թիվը փոխարինված է ավելի փոքրով. մոտավոր թիվը` 628,8-ը, 628,816-ից փոքր է (պակաս է) 0,016-ով։ Ասում են, որ այս դեպքում կատարված է պակասորդով կլորացում մինչև տասնորդականների կարգը։
  • Մինչև տվյալ կարգը պակասորդով կլորացման ժամանակ բոլոր թվանշանները, որոնք թվի գրառման մեջ գրված են տվյալ կարգից աջ, փոխարինվում են 0-ներով։
  • Նույն 628,87 թիվը կարելի է կլորացնել նաև հավելուրդով՝ համարելով, որ 628,87 ≈ 628,9։

    Մինչև տվյալ կարգը հավելուրդով կլորացման ժամանակ բոլոր թվանշանները, որոնք թվի գրառման մեջ գրված են տվյալ կարգից աջ, փոխարինվում են 0-ներով, իսկ տվյալ կարգի թվին 1 է գումարվում։
  • Որպեսզի մինչև տվյալ կարգը թվի կլորացումը կատարվի նվազագույն սխալով, պետք է վարվել հետևյալ կերպ.
  • ա) եթե թվի գրառման մեջ տվյալ կարգից աջ գրված է 0, 1, 2, 3, 4 թվանշաններից մեկը, ապա պետք է կատարել պակասորդով կլորացում.
  • բ) եթե թվի գրառման մեջ տվյալ կարգից աջ գրված է 5, 6, 7, 8, 9 թվանշաններից մեկը, ապա պետք է կատարել հավելուրդով կլորացում։

Առաջադրանքներ

1. Գրիր տասնորդական կոտորակներ, կլորացրու մինչև տասնորդականները։

12.189-12.2
13.81-13.8


2. Գրիր երկնիշ թվեր,  կլորացրու տասնավորը։

23-20


3. Գրիր քառանիշ թվեր,  կլորացրու հարյուրյավորը։

4235-4000


4. Թիվը պակասորդով կլորացրու  մինչև տասնորդականները.

ա) 0,2382-0.2  

բ) 1,0425-1,0

գ) 200,12-200,1

դ) 28,2397 — 28,2
ե) 80,0388 — 80,0
զ) 567,91111 — 567,9



5. Թիվը հավելուրդով  կլորացրու մինչև տասնորդականները.

ա) 12,25 — 12,3 
բ) 1,0625 — 1,1
գ) 200,18 — 200,2

դ) 28,27 — 28,3
ե) 80,0888 — 80,1
զ) 567,9111 — 567,10



6.  Նշեք, թե յուրաքանչյուր օրինակում մինչև ո՞ր կարգն է կլորացված թիվը.

ա) 93,6527 ≈ 93,65 ական
բ) 12,4589≈ 12,459  ական

7. Թիվը հավելուրդով կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները.

ա) 7,8932 — 7,89
բ) 0,9999 — 1
գ) 2,3845 — 2,38

դ) 85,0639 — 85,06
ե) 65,6788 — 65,68
զ) 18,0936 — 18,09


 8) Ուղղանկյունանիստի երկարությունը, լայնությունը և բարձրությունը համապատասխանաբար 12,4 դմ, 5,08 դմ և 3,6 դմ են։ Գտե՛ք ուղղանկյունանիստի ծավալը և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները։